Титэрэптук ииндьидди ҥунмир бинилий һөлбучэдди культураван,мээнҥидьи таҥучаддиван томалбан тетимэттэ
Амаргаг анҥанилду российады этнографиялан мээрдукур өлэку дукритан һойалбун. Тек мэргэчивуси одни муттулэ. Ҥунмир титэрэптук бинилий һөлбучиддивэн культурнай томалбутан (традицияван) тетэмэчэллэ, ҥунмир тарав мэнҥидьи таҥуттиван һоитта һөнтэл.
Өмэм илум тачин мейкэчэддивэтэн гөмсэм. Эсэм унумса иаҥгавур мут томадьит буни (көкэчэ бэй) итиван элбэмкэйутэн эвэсэлҥив ньока мериндьидди асаткандун һорур. Тар ноҥартан томадьитан асаткан итиван ньаридук дьауйчимкинтан гөөнэ,асаткан итиван эдэтэн көйэттэ.
Иҥэньгидэ-дэмэр бэиҥэлдутэн таррочин итий дасучимкин маска (личина) һэргэг бугньун уйулдуттин илкэнни бидьин. Дулаг бугла индьиддилдук һаман-ньун таррочим тэтучэннэн итилай ньан буйла бугла гуулэсэнчэ, иини дьанилби одьадаи, буньиньун (с покойником) укчэнмэтти бэй итий тачин дасуччин (маскач). Нөсэҕчэн асаткан итиван тачин дасми,эрэк асаткам бунил гадаттан илкэнни. Эрэв асаткам бунилду аанир (приносят в жертву).
Эчин мут томалбут дьорминна, мэнҥидьур таҥра. Адьитмакан ҥунмир этнографияван эникэн һаар ,наука укчэннивэн эникэн аавдатта, дьилдукур-ньун нөөвникэн, уйукачин, ҥунмиру опкэчэгчитэн бидьин. Һөнтэ ҥунмир томалбан, бинидукун гапчав, наука укчэннивэн эдьилдэ аавикатта.
Филологическай наука доктаран Александр Варламавтук
Тулматтан эвэдилэ Зоя Афанасьевна Степанова