АНҤАМТА УКЧЭНЭКЭЛБУ ЭРЭЭЛИ, ИЧИН ИИНДЬИДЬЭННИ,АРКТИКА?

2022анҥанидук ООН генеральнай  Ассамблеян ньунчэдьин ҥунмирэл ээлгэлитэн биннэ дьулгирэптук ииндьиддил ҥунмирэл төөрэнтэн дьугулин миан анҥанив дьулэски гургэвчиннэвэн оритан, Россияла-дэмэр ҥунмирэл культуравутан һөлбучинмэин бидьин. Тадук һөнтэ гиаванаптук Россия Федерациян Арктическай Совет ҥунэмэчимҥэн бидьин.

 

Элэ мут тик һунтэки  мэдукэндьип амаргаг анҥамта укчэнэкэлбу. Тарак бидьин адыкун таҥулкаса Иҥэнь буг ҥунмирэлни иав ньэкэддивутэн ,ичин ииндьиддитэн дьугулин, һунду тарак нада бидьин мулгаттап. Һойав һуу бакчис таҥдавур «Илкэн» порталдукун, иҥэнь төөр Ньока төөрэҥэн КМНС-элни Ассоциациятан ньан ГАУ «Саха печать» сайталдукутан.

 

 

 

Эрэк бидннэн Ханты-Мансийскайла эври иэчэн 3-9 инэҥидун 2022анҥаниду. Таррочин конгресс дигэн анҥанила өмнэкэн биврэн,тала орам  иргэттил ҥунмирэлбу арктикала  ииндьил бугалдук чаккоттан, иҥэньгидэл ҥунмирэл дьулэптукун дьавачадди гургэвур эдэтэн мултур манруттан. Россияла дьулгирэптук ииндьиддил ҥунмирэл 29 региолдулатан орам иргэчиддэ, теми Россиядук делегация чэлэдукутэн һойа таҥулкан бидьин. Орам иргэчэнду эливунь бидьин Төөр ойлин чэлэлин  оралчимҥал Ассоциациятан. Тарак орам иргэттилбу өмэтту чакран. Конгрессла эмчэлду дээмҥэ гургэли укчэнмэчэкэлбу, культурали, спортли-да программал итагапчал.

 

 

Мэрээти столу эрэли  нулгэвэчидди ньимэрэл, орам иргэчинмэй-дэ дьугулитэн укчэнмэчэк оорин. Тали министерствал Ил Тумэн ҥунмирды депутатални, наука гургэвчимҥэлни Чукоткадук, Һэргэг колыма һупкучэкэлдукун ньан Кобяй улустукун биситэн.

 

 Кембридж университеттукун Елена Хлыновская-Рокхилл нулгэвэчидди  ньимэрэлбу дысутти итунни дьугулин укчэннин. Таррочин Россияла-да һөнтэ-дэ төлгидэ бугалдула бисни. Итум гадаҥур. Тарак итун тэгурин Ньока төөрэҥэн этносалдун төрутиҥ биннэвэн. Нулгэвэчидди ньимэрэл — оралчимҥал ньимэрэҥэтэн,эрэгэр, орам боддотникан, нулгэвэчиддил. Ноҥартан аавдачим гасчир орам иргэчинмэй, ньимэр, куҥаралбу иргэчин-дэ долин гургэвчиддилдук. Мэрэти столу эрээли укчэнмэчэкту мээн мэргэндьур боритматитан оралчимҥал, муичэмҥэл, министерствал  гургэвчимҥэлтэн. Һодмарач аавдатитан нулгэвэчидди ньимэрэлбу төруттэвур  ньан аич эли гургэвчидэвур.

 

 

Куҥа балданҥа төөрэми һаалдан,тарав төөҥкэдэн ,төөрэдэй манруттан ньимэр(амтил,эньтил) тарав тэгуннэн,манручиннан.

 

Дьууливур һөнтэ төөрэнэч укчэнмэттэкэтэн ,һупкучэкту-дэ этэр һупкуврэ куҥал  төөрэдэвур. Тарак дьугулин гөнни Ньока төөрэҥэн правителстван зампредан Сергей Местников ҥунэн эфирли государственнай тэгури эҥин отчетан оддакан.

 

«Мут пландулавур иивдэҥнэт дьөөр  анҥанили  балданҥа төөрэлдули һупкучинмэил  абалбан дьалабгибд,Балданҥа төөрэмур һупкуттэтэн цифровой технологияв иивкэми,төөрэн ээрипчивэн телевизорли,интернетли укчэнми, » — гөөнни Сергей Местников.

 

 Анҥамта һупкучэку дьуван илуми тали ньокади,адыкун таҥулкасал ҥунмирэл төөрэрдулитэн һупкучиҥкэду классал биннэтэн.Тарак чэлэн төөрэм дьавачинду элэкэн бидьин.Амтил-эньтил-дэ тали киҥкич манручаннатан.куҥалдур илун биннэтэн.