Таба иитиитигэр туһуламмыт туһалаах бырагыраамалар Анаабыр улууһугар салҕанныннар

 

Сааскылаах сиригэр улуус салалтата дьону түмэн ыстаада тэрийэрэ эбитэ буоллар, биһиги дьиэнэн-уотунан көмөлөһүө, таба да бэрсиэ этибит. Оччоҕо улуус табата икки бүк элбиэн сөп. Кылаабынайа, билиҥҥи үйэҕэ дьон дьарыктаах, үлэлээх буолара наада. Тоҕо, Сааскылаах ыстаадалара эстибитэй диэтэххэ, эр дьоно үрдүк хамнаһы батыһан «Анаабыр алмаастара» тэриллэригэр үлэлии, онтон сорохторо кыыл булдугар барбыттара. Алмаас кэнники хостонон суох буолуон сөп. Оттон табабытын бэриниилээхтик көрөн-истэн ииттэхпитинэ тутан хаалыахпыт. Таба иитиитэ күннэтэ киһиттэн үгүс сыраны-сылбаны эрэйэр, үбүн-харчытын өттүнэн ороскуоттаах даҕаны. Маныаха улууспут бүддьүөтүттэн бэрсэр, көмөлөһөр буолан олоробут.

Аҥардас өрөспүүбүлүкэбит бүддьүөтүттэн тиийиниэ суох этибит, онтун хамнаска эрэ тиийэр. Аны урут «Севернэй» совхоз эрдэҕинэ, урут үлэлээбит дириэктэрдэртэн ыйытабын ороскуоткут, батарыыгыт хайдах этэй диэн, маныаха кинилэр ол саҕана тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн көмө улахан этэ дииллэр. Билигин итэҕэйбэттэр, биһиги сэлээркэни бэйэбит атыылаһабыт, улууска сэлээркэни лиитэрэтин 110 солк. атыылыыллар. Механизатордар үлэлэрэ саас чох таһыыта, мас таһыыта таһаҕас кэлэриттэн тутулуктаахпыт. Сылга 50-60 туонна эти атыылыыбыт. Олохтоох дьоннор табаһыттар, тоҕо, биһиги бородууксуйабыт атыыга сыаната үрдээбэтий дииллэр, ону киһи барыта кыахтаах буолбат, кырдьаҕастар элбэхтэр уонна сиэрдээх сөптөөх сыананы бэйэбитигэр үөскэтээрибит диибин. Эдэр ыччат кэнники сыстан үлэлиир, тэҥнээн көрдөхпүнэ, арыгыны испэт чөл олохтооҕуҥ — табаһытыҥ эбит. Табалаах дьоннор бастайааннай миэстэтигэр үлэлээн хамнастара да үрдүк, улуус да дьаһалтатын, тэрилтэбит да өттүттэн көмө улахан оҥоһуллар.

Ааспыт олунньу ыйга Дьокуускайга Бырабыыталыстыба дьиэтигэр киирэ сылдьан, республикаҕа Үлэ сыла биллэриллибитинэн туундара зонатыгар Дьоруой табаһыппыт Илья Константинович Спиридонов аатын сөргүтэн судаарыстыбаннай бириэмийэ олохтуохха диэн санаабын биллэрдим. Табаһыттарга Арассыыйа Дьоруойугар тиийэ. Холобур, Василий Кладкин наҕараадата баара дии. Маны атын табаны иитэр хоту улуустар эмиэ сэргииллэр. Ил Дархаҥҥа сурук бэлэмнээн биэрбиппит. Санаан аастахпына, түөрт-биэс сыллааҕыта салалтаҕа үлэлээбит Егор Иннокентьеич Андросовы көрсүбүтүм.

Кини Анаабыр улууһа икки дьоруойданыахтаах этэ, ону мин сыыһабыттан дьоруойдамматаҕа диир. Ол ким этэй, диэн ыйытыыбар, эн аҕаҥ Туприн Дмитрий Константинович уопсай көрдөрүүтэ үчүгэй этэ, ону биир сылга табата ыалдьан бырыһыана кыччыы сылдьыбыта, ол иһин дөкүмүөнү ыыппатаҕым. Билиҥҥи үйэ санаатынан инникини көрбүтүм буоллар, харахпын быһа симэн баран ыытан кэбиһиэхтээх этим. Билигин байыаннай дьайыы буолла дии, дьон санаата араас буолуон сөп. Ону санаабытын түһэрбэккэ бигэтик иннибит хоту баран иһиэхпитин наада. Оннооҕор 90-ус сылларга хамнас да ылбат күчүмэҕэй түгэннэрбит бааллара дии. Хата, онно, хайдах алмааска барбатахпытый дии саныыгын. Ол курдук, улахан хамнас туһа диэн быстах санааҕа ылларбакка эрэ, тыа хаһаайыстыбата сайдарын туһугар үлэлииллэригэр уолаттарбар этиэм этэ.

Бу бөһүөлэкпит киһитэ барыта тыаҕа табаҕа үлэлээн-хамсаан ааспыттара. Дьиҥнээх кытаанах характердаах эрэ киһи тулуйар идэтэ, онтон чулууттан чулуулар тулуйан табаҕа иҥнэн, билигин чиэс-бочуот дьоно буоллулар. Утумнарын салҕаан убайдарын-эһэлэрин курдук үлэ сылыгар өрүкүнэйэн туран тахсыылаахтык үлэлиэхтэрин наада. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин, улуус даҕаны таба салаатын сайыннарыыга туһуламмыт үчүгэй бырагыраамалара салҕанарыгар, өйөбүллээх буоларбытыгар эрэллээхпит.

Гуннара Ороһуунускайа