Гытганэт чавчывэн
Эмӄын гивинит анойэԓгык ӄорагынрэтыԓьыт ныпэлӄынтэтӄинэт аноԓьынвэты ӄораԓьатыпԓытко. ӄонпы пэнинэмиԓ тэԓенкинэмил, ныягнакэнат ӄораԓьатпаԓкынтатыԓьыт. Ӈэвысӄэтэ ныеннэԓёкэнат пыкирыԓьыт пастоӄыт. Коле ылё рэмкын нывыԓгыӄоранматӄэнат. Ынӄэн ытъыёԓкэн гытгаананыткогыргын.
Йытратгыргын
Ымыԓьо ваԓьыт таароӈыткот Выԓгыӄоранманма ваԓьыԓӄылтэ, ынӈин эвын тэԓенъеп мургинэт ытъыютԓьэт нитӄинэт. Ынӄэна ыԓё нэймитӄинэт ӄԓикинэт-ӄэюют, ыргинэт ииннэԓгыт эвиръыԓӄылти. Ӄонтыԓянвык эмнуӈкы Выԓгыӄоранматыӈӈок инъэ ярачыко нытэнвыԓтыӈӄинэт, магчыко ныёӄэнат аяка рытъёттэ, ныпэӈӈытокэн пэнъёԓгыӈ ныгтокэнат тайӈыквыт ынкъам миԓгыт. Ӄԓявыԓтэ ыттъыёԓ пыкирыԓьыт ӄораԓьатынвэпы, нуӈэԓӄинэт. Ӈэвы-
чӄэт – авынраԓьын нымыԓгынтаӄэн. Ынӄэн рытрэԓьёԓӄыл вэврыткыны, миӈкы нэрэнъюнэвӈын пэнъёԓгын, пыкирык ӈэԓвыԓ яаёԓӄыԓ эйӈэткук, иӈӄун яаԓятыԓьыт кэԓьэт нынтавынат.
Эйӈэткуплытку тытԓытъыёчагты нъэмэтӄинэт кааран, рытвэтчавъёԓӄыԓ кааратытԓеты ратытԓеты, гакаӈъорвоор ынкъам орвоор, минкы нийӈэӄинэт тайӈыквыт, миԓгыт яԓгынма. Ытъыёԓ нэймитӄин йытрын. Каарак рымагты нэймиткин, ԓевыт нынчыватчынԓевкэн оратытԓеты. Эймитыпԓытку йытрын ӈэвысӄэтэ нинутчетӄин аймэтъё, нинэниквичивӄин. Ымыԓьо эймэвыԓьыт нэнайытратӄэнат. Йытратыпԓытко авынраԓьыт, нэнанъйытравӄэнат тайӈыквыт, миԓгыт. ӈаргыной-
пы нэнайытравӄэн яраӈы варэеквэ, мэӈӄоры гэпъуричитлин яраӈы. Инэпэ-
тыпԓытку йытрын, ныгтыкинэт вэԓӄыԓ, ытъыёԓкэнат гытоԓӄылтэ, рытчаԓгын, понты, кчимэт, эвыԓеноԓгын. Ынӄэнат нынэрӄинэт пэнъёԓгык, рыёнавъё миԓгэ.
Пыԓытку, ымыԓо нэймэвӄинэт пэнъёԓгэты.
Мӈэгыргын
Выԓгыӄоранма рагроԓмык нэймитӄин рымӈэвъёԓӄыԓ, эвыр эргатык мыӈиԓьылӄыԓти авынраԓьыт.
Выԓгыӄоранматыпԓытко чик инъэ авынраԓьыт нымӈэтэнмавкэнат. Чик инъэ ныпатӄэн рымӈэвъёԓӄыԓ. Пэнъёԓгык рымагты нынъэвытԓявӄэн рымнэвъён нэԓгын, ынкаткыны нытриԓӄинэт рыӄытвэвъёттэ эръэт. Магчыкойпы ныгтокэн ԓьэԓенрэтэм, нъэмэтӄин тытԓыӈӄачагты.
Авынраԓьыт энанэнтыткома, ӄлявыԓя нынъэвытԓявӄэн рэтэм. Пыԓытку авынраԓыт, ӄԓявыԓя нэнаръэӄэн тытыԓ. Ӈавъавынраԓьын ныттэткин чыногыргэты, кэнъутэ эмрэйпыӈэ ынкэн.
Этынвын наргын нинэнинтыткуӄин ӈавъэтынва рачыко нэнатчээкэӄэнат варэт, тайӈыквыт, миԓгыт, кчечьэв.
Ынӄэнат ымыԓьо пыԓытку, тытԓынныматыпԓытко, нынынԓынтовӄэн пэнъёԓгын.
Рэмкыԓьыт нывакъоӄэнат пэнъёԓгык рымагты, ырыкагты нынэймэвкин ӄэмэны, миӈкы нытваӄэнат рооԓӄылтэ.
Авынраԓьыт мыӈэма рэмкыԓьыт ныкывэюӄинэт, ытръэч кытэ ныӄолентокэнат: «огой, огой»
Мынипԓытку авынральыт, рывэтэтыпԓытку тытыԓ ӈавъэтынва нинэвэгыткуӄин рачыкон ярара ынӈин нэнанынтонавкэнат теԓенъеп эквэтыԓьыт мыӈэнтаԓьыт.
Тамэԓӈыӈгыргын
Этчатыӄ мынипԓытку ӈавъавынраԓьын нытэмиԓгынӄин. Ыныг нывинрэткинэт ыниинэт кымиӈыт. Ымыԓьо яаёттэ итчуну выԓгыӄоранма тамэԓгынвык рыԓыватъёԓӄыԓтэ. Ымы ыннанчьаԓгын вытвытӄай кырымэн рыпэԓявъёԓӄыԓ.Ымыԓьо ытъымыт, атаԓяка рытъёттэ, гыткакэнат тинытъымыт, ынкы рыԓыватъёԓӄыԓтэ нэмыкэй. Ынӄоры кыминыт наймыӄэнат. Ӈавъавынраԓьа винритэ нинэтчыткуӄин мэԓгынвын. Кыминэ нимԓытъыӄин тыроотчын ӄытвэтагнэты нутэчӄын, рыкытвивыпԓытку пэнъёԓгыван ӈавъэтынва ынкы нэнанвакъовӄэн ёмроттын, рыкыԓвавытваԓьын гынончывинэнэк выԓгыӄоранма. Рывакъовы-
пԓытко ынӄэн, нытаранкэн янор чыгэе, ынӄоры авынраԓьын ныкамԓеԓёйпыӄэн нинэмыԓгэткин мыԓгыраӄай. Гыргоча ӈинӄэе ныръыԓӄытъыӄин. Ынӄоры нэнатрыӄэн вычгывыквыӄая. Ынӈин нытаранкэнат кэюют аймэтъёттэ выԓгыӄоранманма. Наӄам чит ӈотэн ыԓё нэймитӄинэт ытръэч чиниткинэт ӄорат. Нивӄинэт тумгинэт гыргоԓынкы ӄырым ынпиринэт, инӄун тоԓьатъёно нарарыԓгыӈынат.
Яврэна эвыр рагаԓягъа ынкоры нэԓвыԓ, ныгитэӄин, ӄэйвэты вытыннагъэ мыԓгыраӄай. Эвыр равтынӈагъа, эчвэрагыргын ратваркын ынӄэн рэмкын, рагаймычьытваркын ӈэлвыԓ.
Самира АСАДОВА
gazeta@ks.chukotka.ru
Перевод Татьяны ТНАТВАЛЬ
