Нэлкэни инэӈи

Нэлкэни инэӈи

Татьяна АБРАМОВА

 

Хөнтэ төрдук эмчэл
Мут төрэмут хадавур,
Ядук хечэ эррөчир?
Идук-тэ хөнтэ төрэлкэр
Тарав мяӈчими коеттэ
Ирэв-тарав ярутта.

Мут төрэмур омӈаддап,
Бинивур хөнтэтки мултурап.
Анӈанил хинмач елтэн,
Гяки мямси эмчэлэн 
Тарав хадавур манрур,
Тачин-да бэрибэддэп урэчин.

Төгөми эдэн омӈапта 
Эвэди төрэн эвэн буган,
Бэкэччур хөркэлрэ 
Эвэм тордэвур манрутта.
Ок-та эдэн бэриптэ
Эвэн төрэнни, эвэн мэргэнни.

 

Хони оралчимӈал

 

Хояв орам оралчидда 
Томпо хони эвэсэлни,
Горли төрли нулгэнэддэ 
Тугэрэптук тугэсэклэ.

Нямичарти тугэнэддэ,
Инэӈтэн хевабадда,
Ялданял-да, нїбатил-да,
Каравал-да, хайканял-да.

Бугдичакар, ираӈал-да
Коетми-дэ аике-гу!
Инэӈиӈэт нямаке-гу
Эрэгэр  эчин бигэлдэ! 
Окта эдэн манур оран,
Ноӈан бисэкэн – муттэ бидип
Бинит аич ханибдан,
Гургэвчигэр, манругал! 

 

Куӈарап эвинти

 

Куӈал биӈивур эвиддэп, 
Чөндукэм кунтэкли чөндуддэп,
ӈи горла исудин гоникэн,
Туттөттэп амаргич хинмакань.

Инэӈив чөптэрэ докалу 
Дявдавур гөникэн хөлуттэп.
Хөкэлур маннидюр тарбач-та 
Окатла хэкэснэп. Авнарап.

Хисэчин одакан герсиду, 
Мавутач хэпкэнти оваттан. 
Хи тутли, гөникэн, нярикан
Асаткам мавутач мавутлан.

Нян дюкань эвинти хевэттэн, 
Дөлалбу умиврап дюгавур.
Адив-да инэӈив тутэнрэп,
Тарбач-та нулгэчэк эммөттэн.

Тачикан эвиддит куӈадур,
Аике  куӈарап анӈанил. 
Эрэгэр нөлтэн бисигчин 
Дөмкаттап тарап бинивур! 

 

70 анӈани

 

Хояке гөндир хан бэил,
Минду тачин эсни бисэ.
Дөмкатми  өр бичэмдэс 
Нөсэгчэн биддэку анӈанил!
Хо чикти хуркэнь 
Мэни дөӈчирам.
Хо эюмкунь учакту тэгэттив
Нөгасакту гору авландули 
                              Банюкран.
ӈунэмкэндэй хөкэли 
  манруттам
Тачинда инэӈил елтэндэ.
Хояв иттэи, эттэи
                           Манруграрам.
Тарак анӈанил окта эннэмдэс 
             Елтэн бигрэр…
Эрэк би дюткии эмэргэрэм.
Асиӈу, хурэлбу, өрэӈчир.
«Амандя эмнэн» — гөникэн,
Туттэ минтэки, өрэлдэ.
Эниэнтэн алику итагран,
Хикутич укчэнэку долчидда.
«Тарак төрли бивэттив.
Эгдем невчэкэв бэйчирив, 
Төгөми гору удиптам.
Тимина тараӈи нисуддим.
Омалгу мину боддин»
Куӈал өрэӈчир, эвиддэ.
Невчэкэв буюссэн биникэн 
Анӈанил, анӈанил!
Би  хуну эсэм ургэттэ,
ӈэринь мэргэнди дяваттам.
Инэӈтэн, инэӈив, анӈанив!

 

Нэлкэни инэӈи

 

Нэлкэни инэӈи
ӈэрике-дэ оча.
Нөлтэн аич холкаӈчин 
Хутараке-да оча.

Инэӈи ӈонамалдан
Нямалдан хапган.
Иманраӈат умэлрэн 
Дю дасидукун хабдалран.

Куӈал төлин эвиддэ
Нямсив өрэӈчир.
Эгдер-дэ, көчукэр-дэ,
Хагдил, нөсэгчэр-дэ.

Бэкэччур төллэ нөр
ӈонам тугэни манучалан
Хякитал мялда.
Тэмбэӈэе хэгтэтэн.

Хяликил тутэнрэ,
Намас иманрали.
Бургагду умкаткачин  
  нокутта,
Ноӈартан өрэӈчиддэ.

Аике би бугу нэлкэниду,
Эрэли чувкачар чибална.
Коӈкуки тэгэлэ  коӈкуддан 
Нэлкэ эмдивэн мэтуттэн.

 

Нимэр эненни

 

Нимэр эненни
Тадук хотмар як бидин?
Нимэр эненни
Бэкэччон коеччин,
Эрэгэр мулгаччин:
«Он биддэ горла бисил  дялбу»
Хурэлни исуддэ.
Мэргэнтэн исуддэн.
Хурэлни хунилбу  анир
Нян тарав айкиччин,
Эрэгэр бэлэтчин,
Хурэлдукуйи хотмар  дисутчин.
Орэӈчидин бэил очалбу 
Тек-тэ этэн тивнэр.
Ичин биддэ гөникэн,
Улгэмдин, нюнэтчин,
Бинивуттэн одядин.
Таррочин нимэр эненни! 

 

Колдика төӈэр

 

Колдика төӈэр
Би буглаву бисни.
Эгдэке хунтаке мөнни
Нөригэн як динден!
Нян няйва гэрбэлкэн 
  бивэттэн,
Хутаня олданни кимэлнэн.

Таррочим төӈэру 
Хи илэ бакчинри?
Гяки олрав анирив.
Эти одяр бэйду
Ноӈан олдаӈи муландин, 
Төгөми Колдика гэрбуттэн.
Тали бивэтми 
Улэли тогдуи 
Аю төрэм гөникэн
Төӈэру ханили 
Икэми — икэли.

 

Мөнтэлсэ

 

Мөнтэлсэ эмрэн 
Мучит качунни,
Эбдэнрэ хиӈалдан,
Төр мэӈэмдэс одни.
Ями би мэргэму набуттан?
Тачин-да би качунам урэчин,
Эбдэнрэгчин нюриту 
  тикэтнэн
Анӈанил елтэнивуттэн
   мэдуттэ.

Тачин-да бисэкэн 
Эдэку кабутта.
Эрдэлэн эмриди,
Хоякам ориди,
Абгарач бидэи манрутчим.

 

Нэлкэ дюганитки

 

Эрэк иниӈил, нямаке инэӈил!
Дюгани эмэддэн. 
Мучит чулбанри.
Отэрэп носэгчэн бидэки
Нэлкэни  дөмканни.

Таракам эчу хар дюлдэ бинии,
Би хину мулгаттив – мэргэндуи  дяваттив.
Хи мину аявань коеттис горинук.
Эникэн гомэттэ тачикан биддит.

Эрэкку аяван  …он бинннэн тарак?
Мяванти тибэлнин.
Хиранти нипкуптин,
Явда гондэи яракас.
Эрэкку эмдэин аяван 
Тачин-гу ноӈан бигрэчэ?

 

Анӈамта анӈани

 

Мюттулэ эмэддэн.
Эгден хялта.
Оӈату бэгиптэн
Делгэнкэл дикэӈчир
Иманра  додукун
Дилаттан ховнавран.

Эррөчим иӈэньсив 
Дюду биннэв
Ирэв тарав отникан .
Он бидэи  мулгатникан .
Оран-да иӈэньсиду  гиркан
Долбани бягалтан ӈэриндун.

Тачин-да тугэнив чилдаддир
Делгэнкэл ,бэил  бэкэччур
Иӈэньсив этэр ӈэлэддэ
Гургэдир,ховнаддир
Эдэвур иӈэмдэ мандуддир.

Тогур этэр хивукэн
Эрэгэр дуруччир
Хатарсиду хявуччир
Тачикан мут бинит
Этэн хиврэ . Дюлдэву  хявиттчин!
       Хявитчин…

 

Нимэр инэӈидун

 

Нимэр иниӈидун
Би эчин гөндэкун:
“Абгарач билрэ бэкэччур
өмэтту ӈэнэлрэ дюлэски.

Мэргэмур ӈэримэн
Борилра хунилдур
Ноӈартан демкаччир
Мут дялти таррочир.

Имкачир, як айван гадир
Төгөми ай бидэн мандуддир
Нимэр гэрбэвэн  өгэрдир
Хурэлкэр эрэгэр бэй бидир.

 

Эвинэкту

 

Ихо михи эвинэклэ
Куӈачакар чакуридюр
Ихо икэв икэгэлдэ
Ихо дөнтув дөнтугалра!
Ихо ихо ихотаа!
Ихо-ихо эмэлрэ!
Ихо элэ  дюмалра!
Ихо  мутнун эвилрэ !
Ихо михи чулбаӈакан 
Ихо михи хякитаӈат 
Ихо михи окатаӈат 
Ихо михи эендиддэн.
Ихо-ихо ихот-а
Ихо-ихо дюгани
Ихо нелтэн нямаке
Ихо мучит дютаке.
Ихо хэдьэв хэдьэгэлрэ
Бакалдагар дюганивур
Ихо-михи  хэбдеккэлрэ
Ихо-михи бэкэччэндюр.
Ихо-ихо  ихота- а
Ихо-ихо дөнтулра ! 
Ихо-ихо икэлрэ !
Ихо-ихо хэделрэ !

 

Аич бигэл !

 

Хупкучимӈэв долчигал.
Дыгэм, тунӈам эмугэл.
Эвэдив төрэм хупкуткэл,
Эвим, хэдев аявгал!

Дялбур аич бэлэткэл
Дюганиду дюгаскал
Оралбуттан көсчигэл
Дюду хояв гургэгэл!

Аич бигэл бэкэччур
 Одавур хояв мандуткал.
Орэӈчин, хэбдек, эвин
Эрэгэр мутнюн бидэн! 

 

Эвинэк

 

Элэ элэ эмэлрэ-э
Бэкэччондюр чакулра-а
Икэв-икэв икэлрэ
Дөнтув дөнтув дөнтулра .

Дюмачалти долчилра
өмэттукэн эвилрэ-э
Тэрэкэлди тутэлрэ 
Куӈарапур дөнилра.

Эрэр-эрэк иниӈив
Хэбдек хэбдек биддэкэн
Нярикакар, асаткакар 
Аймакакань хэдедрэ.

Хупкуттивур оддидюр
Дукам, таӈам харидюр
Дэрэмкэгэл дюгани           
Нянда эмдип боланив.

Хупкуттивур одчалбу 
Дюлдэвуттэн эскэдип.
Гяки төру иттэттэн
Гургэвчимӈэл одатан.

Эгден бэил оридюр
Мэн бугур ханидатан.
Горла төрлэ хавдатан
Аймакакань бидэтэн.

 

31.05.2013 анӈ. с. Тополиное.