Саккырыырга кулууп дьиэтэ тэриллибитэ 80 сыла

Ыраахтан сандаарар уоттардаах,

Киэһээҥҥи Түгэһиир барахсан,

Уйгулаах олоххо дьулуурдаах

Үтүөкэн үлэһит дьоннордоох

Үтүөҕэ кэрэҕэ дьулуһан,

Бу манна мустубут ыччаккын

Ахсаабат ахтылҕан кууһарын

Билэҕиэн, кулууппут барахсан.

Ол онно үҥкүүлэн тэлээрбит,

Ситиннэ ыллаан дьиэрэппит

Үөрүүлээх көлүөнэ дьонуттан

Эҕэрдэ тылларын этэбит!

Ааспыт бээтинсэ күн, дириҥ историялаах Түгэһиир ытык сиригэр кулууп дьиэтэ төрүттэммитэ 80 сылын үөрүүлээх быһыыга – майгыга бэлиэтиир дьоро киэһэ буолан ааста. Эбээн норуотун сиэринэн этнокултуурунай киин үлэһиттэрэ ыалдьыттары эгэлгэ астаах сандалынан маанылаан көрүстүлэр. Эбээннии, сахалыы матыыптаах фотозоналары оҥорбуттара мустубут дьону сэҥээртэ.

Дьоһун чаас култуура эйгэтин бэтэрээннэрин, кулууп дьиэтэ этнокултуурунай киин ааты сүгүөр диэри, нэһилиэнньэни  сырдыкка – кэрэҕэ угуйар эйгэҕэ бэйэлэрин чаҕылхай суолларын – иистэрин хаалларбыт дьоммутун ахтан – санаан ааһыыттан саҕаланна.Ол курдук, Егор Колесов- Бытантай —   СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын Туйгуна, СӨ Бэчээтин туйгуна,  улуус Бочуоттаах олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ, прозаик, драматург. 1964-77 сс. Саккырыырдааҕы култуура Дьиэтин уонна народнай театрын дириэктэрэ, 1989-92 сс. оройуоҥҥа култуура отделын сэбиэдиссэйэ. Шарина Раиса Ивановна — СӨ култууратын туйгуна, Эбээн Бытантай национальнай улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, СӨ үлэ бэтэрээнэ. Старостин Лев Егорович – 1957-92 сс. киинэмэхээньигэ, Саккырыырдааҕы народнай театр артыыһа. Лукина Александра Максимовна – 1973-85 сс. библиотека сэбиэдиссэйэ. Степанов Петр Дмитриевич – эбээн норуотун тылын -өһүн, фольклорун пропагандалыыр биир сүдү киһибит. Постников Иван Иванович – СӨ култуураҕа туйгуна, Эбээн Бытантай национальнай улууһун Бочуоттаах олохтооҕо. Дьячковская Розалия Илларионовна – СӨ үлэ, култуура бэтэрээнэ, Саккырыырдааҕы норуот театрын режиссера. Другина Валентина Егоровна – СӨ үлэ бэтэрээнэ, 1990-2003 сс. Саккырыырдааҕы култуура дьиэтин сэбиэдиссэйэ. Старостина Татьяна Ивановна – 2003-13 сс. СӨ үлэ, култуура бэтэрээнэ, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, историко – этнографическай музей дириэктэрэ.

Бэлиэ түгэнинэн Саха Өрөспүүбүлүкэтиггэр култуураҕа миниистир Афанасий Ноев, Ил Түмэн СМ Арктика дьыалаларыгар Сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева видео- эҕэрдэлэрин бу баардыы эттилэр, улуус дьаһалтатын баһылыгын И.Н.Стручков аатыттан, Түгэһиир нэһилиэгин баһылыга Сергей Аликов, нэһилиэктэр дьаһалталарын баһылыктарын ааттарыттан, тэрилтэлэр кэлэктииптэрин үгүс эҕэрдэ тыллар, бэлэхтэр тиэрдилиннилэр. Тэрээһин иккис чааһа талааннаах дьоммут эҕэрдэ кэнсиэрдэринэн салҕанна. Маннык кэнсиэрдэргэ өрүү кыттар ыччат дьоммут Алексан Аммосов, Василий Стручков, Яков Горохов, Рамиль Горохов уо.д.а.,  Оҕо саас киинин үлэһиттэрин, Аййсана Аммосова салайыытынан эдэр ийэлэр үҥкүүгэ бөлөхтөрө, кэнчээри кэскил, эбээлэрбит «Миргилан”, “Генулчал”, “Үпэндьэл” ансаамбыллара , ылбаҕай ырыаһыттарбыт Мария Аммосова, Полина Ефимова, Николай Иванов, Ольга Попова уо.д.а. сүрдээх сэргэх, истиҥ киэһэни бэлэхтээтилэр, көрөөччүнү сэҥээртилэр.

Маны тэҥэ, бэйэм өйдүүр дьоммун ахтан ааһыахпын баҕарабын, Ольга Антоновна Слепцованы, киинэ мэхээньиктэрэ Евдокия, Максим Старостиннары, Светлана Гаврильевна Горохованы, Лидия Софроновна Сыроватскаяны, Валерианна Иевна Максимованы, Туйаара, Сергей Сивцевтары, чаҕылхай ыччаттарбытын Иван Гороховы, Айтал Слепцовы, Изабелла Максимованы, Василий Старостины, Екатерина Аммосованы, Мария Кривошапкинаны. Иистэнньэҥ Анна Колмогорованы, тыас – уус оператора Нифей Николаевич Максимовы, уруһуйдьуттар  Василий Поликарпович Нохсоровы, Ян Иванович Захаровы, оччолорго анал тиэхиньикэ да, араас матырыйаал да суох кэмигэр, барытын бэйэлэрин сатабылларынан, мындыр өйдөрүнэн толкуйдаан таһааран, бэриниилээхтик үлэлээбит дьон. Суот – учуот үлэһиттэрэ Мария Петровна Бурнашеваны, Мария Гаврильевна Жиркованы. Кинилэр, култуура эйгэтэ диэн баран «муннукка ытаабыт” дьон баар буоланнар, уһук хоту тыа сирин дьоно – сэргэтэ бу сыллар устата киин сирдэртэн уратыта суох сырдыкка – кэрэҕэ уһуйулла, ускуустуба сонуннарын, хайысхаларын билэ — билсэ олордохпут. Онтон билигин, сатабыллаах салайааччы Раиса Старостина уонна иллээх кэлэктиип туруорсуутунан, нэһилиэк, улуус баһылыктара өйөбүллэринэн  култуурабыт уораҕайа сылааһынан, сырдыгынан илгийэн үлэлииргэ – хамсыырга, саҥаны тутарга – айарга бары усулуобуйа тэриллибитэ сүргэни көтөҕөр, сарыалы саҕар.

Түгэнинэн туһанан,Саккырыырга култуура эйгэтин бука бары үлэһиттэрин, ытык бэтэрээннэрин, култуурунай тэрээһиннэр кыттыылаахтарын, көрөөччүлэри бэлиэ түгэнинэн итиитик – истиҥник эҕэрдэлиибит!

Яна РОЖИНА

«Бытантай уоттара»