Сыл чаҕылхай түгэннэрэ
Ааһан эрэр 2024 сыл биһиги улууспутугар баараҕай тутууларынан, чаҕылхай түгэннэринэн, үбүлүөйдээх бэлиэ тэрээһиннэринэн баай сыл буолла. Үтүө үгэс быһыытынан сылы түмүктүүр бэлиэ түгэннэри сэргээҥ.
* * *
Эбээн-Бытантай национальнай улууһа тэриллибитэ 35 сылыгар туһуламмыт Табаһыттар бырааһынньыктарын биир чаҕылхай көстүүтүнэн 5 км., 10 км. ыраахха сыарҕалаах табанан сүүрдүүгэ, комбинированнай эстафетаҕа «Кочевник» ородобуой община табаһыта Вячеслав Колесов муҥутуур кыайыылаах аатын сүгэн, 3 Буран хаһаайына буолбута!
* * *
Биир сүҥкэн суолталаах, үөрүүлээх түгэнинэн Саккырыырга 220 миэстэлээх, икки мэндиэмэннээх саҥа оскуолабыт дьоһун быһыыга-майгыга арыллыыта буолар.
* * *
Эбээн-Бытантайга быйыл “Бастакылар хамсааһыннара” Арассыыйатааҕы оҕо уонна ыччат хамсааһына арылынна. Улууска сүрүннүүр салайааччынан Екатерина Николаева ананан үлэлиир. Бу хамсааһыны Владимир Путин көҕүлүүр, Саха сиригэр настаабынньык Ил Дархан Айсен Николаев буолар.
* * *
Усуйаана Депутатскайыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Судаарыстыбаннай баһаары утары сулууспа тэриллибитэ 15 сылыгар ыытыллыбыт Спартакиадаҕа, биһиги улууспут баһаарынайдара муҥутуур кыайыылаах буолбуттара.
* * *
«Азия оҕолоро” VIII Норуоттар икки ардыларынааҕы Оонньуулар уота Эбээн-Бытантай улууһугар кэлбитин үөрүүлээх быһыыга-майгыга көрсүбүппүт.
* * *
Биһиги биир дойдулаахпыт Арнольд Григорьев, чуолаан кини хорсун быһыыларын туһунан өрөспүүбүлүкэбит хаһыаттарыгар, социальнай ситимнэргэ бу сыл устата үгүстүк таҕыста. Бэл диэтэр, куорат олохтоохторо уолбутун «Супермен”, биһиги “Шварценеггербыт” диэн хайҕаан, махтанан суруйаллар.
* * *
“Хаарчаана” оҕо уһуйаанын иитээччитэ Мария Корнилова өрөспүүбүлүкэбитигэр үөрэх эйгэтигэр анал бириэмийэ хаһаайына буолбута. Куонкуруска муниципальнай тэриллиилэртэн 1084 педагог кыттыбытыттан, 100 кыайыылаах аата ааттаммыта, олор истэригэр биһиги уһуйааммыт иитээччитэ Мария Александровна.
* * *
Дьааҥы улууһун Адыаччы нэһилиэгэ төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйдээх ыһыаҕар биһиги улууспутуттан икки хамаанда ат сүүрдэ барбыттара. Эдэр сылгыһыт, табаһыт уолаттар Дмитрий Бочкарев уонна Марат Слепцов биирдии жокейдаах – Валентин Стручков, Мичил Роббек кимиилээхтик киирсэн, үгүс ситиһии көтөллөөх кэлбиттэрэ.
* * *
“Сельская школа&образовательная марка”. Школа в социокультурном измерении” үөрэҕирии эйгэтин үлэһиттэрин XX өрөспүүбүлүкэтээҕи дьаарбаҥка чэрчитинэн ыытыллыбыт “Педагог кочевого образования-2024” II өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус кыайыылааҕынан Кустуур орто оскуолатын иһинэн үлэлиир көс оскуола учуутала Валентина Колесова буолбута. Маны тэҥэ Валентина Николаевна “Лучший мастер-класс” номинацияҕа кыайбыта.
* * *
Түгэһиир нэһилиэгэр быйыл ГТО туттарар былаһаакка тутуллан үлэҕэ киирдэ.
* * *
13 эдэр ыал олорор дьиэнэн хааччыллыы сертификатын туттулар.
Эдэр ыаллары дьиэнэн хааччыйыы бырагыраама улууска үлэлээбитэ 16-с сыла. Бу кэм устата үгүс эдэр ыал өйөбүлү туҺанан бас билэр дьиэ туттан, атыылаҺан олороллор.
* * *
«Хаарчаана» оҕо уһуйаана тэриллибитэ 90 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээтибит.
Күннэр-дьыллар мындааларын сэгэтэн көрдөххө, ыраах 1934 сыллаахтан биһиги уһуйааммыт устуоруйута силигин-мутугун тардар. 90 сыл анараа өттүгэр Дьолоон диэн сиргэ аан маҥнай 10 миэстэлээх дьааһыла-саад арыллан үлэлиир. Олохтоох кыраайы үөрэтээччилэр кинигэлэриттэн көрдөххө, уһуйааны тэрийбит киһинэн Татьяна Дмитриевна Горохова (Колесова) буолар.
Бэлиэтээн эттэххэ, «Хаарчаана” оҕо уһуйаана өрөспүүбүлүкэтээҕи инновационнай былаһаакка статуһун быйыл ылла.
* * *
Эбээн-Бытантай улууһугар култуура чэчирии сайдарын туһугар үтүө суобастаахтык, бэриниилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьар биһиги биир дойдулаахпыт, «Гарпан” этнокултуурунай киин звукорежиссера Владислав Колесов Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыа сирин култуура тэрилтэлэрин бастыҥ үлэһитэ буолла.
* * *
Дьокуускай куоракка анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, доҕордуу саллааттар Иван Горохов уонна Герман Ефимов “Быстах хомуур” тиһэх ырыалара саха эстрадатын тыйаатыгар «Орто дойдуга хаалларар кэриэһим» аһымал кэнсиэр кэмигэр сүрэхтэннэ.
* * *
Киин куораппытыгар Дьокуускайга Эбээн-Бытантай национальнай улууһа тэриллибитэ 35 сылыгар туһуламмыт тэрээһиннэр киэҥ далааһыннаахтык ыытылыннылар.
Улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын чиҥэтэр сыаллаах үгүс көрсүһүүлэр буоллулар, сүҥкэн суолталаах туруорсуулар этилиннилэр.
* * *
2024 сыл улууспутугар Тыа хаһаайыстыбатын сылынан биллэриллибитэ. Бу сыл иитинэн олохтоох тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын быыстапка-дьаарбаҥката, тыа сирин үлэһит дьонун, үрдүк көрдөрүүлээх хаһаайыстыбалары чиэстээһин, араас куонкурустар ыытылыннылар.
* * *
Тыа сирин олоҕун уйгута тупсарыгар үлэ барар. Ол курдук, Кустуур нэһилиэгэр улахан эбийиэк – саҥа хочуолунай тутуута барар, итиэннэ быйыл саҥа үлэлии кэлэр исписэлиистэргэ анаан 4 кыбартыыралаах дьиэ тутуллан үлэҕэ киирдэ.
* * *
Дьокуускай киэҥ туонатыгар «Туундара уонна тайҕа дуораана-2024» XII эрэгийиэннээҕи аһаҕас бэстибээл-куонкуруска биһиги улууспутуттан киэн туттар ылбаҕай ырыаһыттарбыт Владислав Колесов, Николай Иванов уонна Марианна Корнилова, итиэннэ Дьарҕаалаахтан «Бытантай нодал Асални» вокальнай ансаамбыл кыттаннар, бары үрдүк ситиһиилэннилэр. Ол курдук, тумус туттар ырыаһыппыт Владислав Колесов 1 истиэпэннээх Лауреат, Дьарҕаалаахтан Николай Иванов, Маринна Корнилова 3 истиэпэннээх Лауреат үрдүк ааттарын, «Бытантай нодал Асални» вокальнай ансаамбыл «За яркое и содержательное воплощение темы» дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлин бирииһин ыллылар.
* * *
Дьокуускай куоракка «Саха сүөһүтэ” хааһына тэрилтэ 5 сыллаах үбүлүөйдээх тэрээһиннэрэ буоллулар. Бу тэрээһиҥҥэ үтүө суобастаах, бэриниилээх үлэлэрин иһин РФ Федерацияҕа Сэбиэтин махтал суругунан управляющайдар Максим Аммосов уонна Петр Слепцов наҕараадаланнылар. Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга кылаатын иһин Ил Түмэн Тыа сирин уонна аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэтин Бочуотунай грамотатын Сахалина Роббек тутта.
* * *
Дириҥ историялаах Түгэһиир ытык сиригэр кулууп дьиэтэ төрүттэммитэ 80 сылын үөрүүлээх быһыыга – майгыга бэлиэтиир дьоро киэһэ буолан ааста.
* * *
Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырыгар Горнай улууһун Мыытаах нэһилиэгин Бор оҕо дьиэтэ арыллыбыта 80 сылыгар анаан детдом иитиллээччилэрин ахтыыларыгар уонна сэрии кэмин оҕолорун ыар олохторугар олоҕурбут «Оҕо суола” драма буолла. Биһиги биир дойдулаахпыт, Бэрдьигэстээҕи Оҕо ускуустубатын оскуолатыгар тыйаатыр салаатын преподавателынан, сынньалаҥ киинигэр уус-уран салайааччынан үлэлиир Изабелла Максимова туруорбут историческай драмата бар дьон үрдүк биһирэбилин ылла.
* * *
Хэйхе куоракка Арассыыйа уонна Кытай өрөспүүбүлүкэтин икки ардыларыгар Култуура сылын иитинэн «Золотая осень” фестиваль иитинэн күрэх буолла. Манна, «Хаарчаана” оҕо уһуйаанын «Осикатал» акробаттар бөлөхтөрө ситиһиилээхтик кытыннылар. 7 кырачаан кэрэ Куолары 3 төрөппүт уонна салайааччы Христина Стручкова салайан илдьэ сырыттылар.
* * *
Түгэһиир нэһилиэгэр «Олохтоох көҕүлээһиннэри өйүүр” бырагыраама чэрчитинэн бэйдиэ сылдьар ыттары тутар пуун тутуллан үлэҕэ киирдэ, Портовская уулусса сырдатыыта ыытыллар.
* * *
Эбээн-Бытантай улууһугар Тыа хаһаайыстыбатын сылынан уонна улуус тэриллибитэ 35 сыллаах үбүлүөйүнэн Түгэһиир нэһилиэгэр саха оҕуһугар таас бэлиэ аттыгар саха сылгытын уонна туундара маанылаах кыылын – табаны чочуйан оҥордулар.
* * *
Эдэр режиссер, бэйэбит уолбут Айтал Слепцов туруоруутугар Н.А.Лугинов сэһэнигэр «Кустук» испиктээк көрөөччү дьүүлүгэр көһүннэ. Норуот тыйаатырын артыыстара, саҥа саҕалааччылара, ыччаттарбыт олус итэҕэтиилээхтик, ис дууһаларыттан оонньообуттара чахчы да дуоһутта, астыннарда, ускуустуба кэрэ эйгэтигэр угуйда.
* * *
Эбээн Бытантай улууһуттан «Муус устар” бэстибээлгэ сүрдээх элбэх ыччаппыт кытынна. Кинилэр араас хайысхаҕа бэйэлэрин ситиһиилээхтик көрдөрөн, миэстэҕэ тиксэллэрэ олус үчүгэй, хайҕаллаах. Ыччат дьоммут араас эйгэлэргэ талааннарын, кыахтарын киэҥ эйгэҕэ таһааран көрдөрдүлэр, уопут, билии ыллылар.
* * *
Дьарҕаалаахха оҕолор бэртээхэй оонньуур сирдэннилэр. «Олохтоох көҕүлээһиннэри өйөөһүн” бырагыраама бырайыагар кыайбыт «Оҕо сынньанар, оонньуур былаһаакката” нэһилиэк аҕаларын көмөтүнэн таҥыллан, күрүөтэ оҥоһуллан, сайын үлэҕэ киирбитэ.
* * *
“Хаарчаана” оҕо уһуйаанын логопед-педагога Люция Рожина Ил Дархан бириэмийэтин ситиспитэ. Бу маннык 100000 солк. кээмэйдээх бириэмийэни өрөспүүбүлүкэбит 36 педагог-настаабынньыга ылла.
* * *
Дьарҕаалаахтан төрүттээх Диас Сергеев Дагестан Хасавюртугар уонна Чечня Грознайыгар “Спорт – норма жизни” бырайыак иитинэн ыытыллыбыт турнирдарга иккиэннэригэр холооннооҕун булбакка, икки төгүл чөмпүйүөн курун кэппитэ.
* * *
Оҕо саас киинэ быйыл тэриллибитэ 30 сылын киэҥ далааһыннаахтык бэлиэтээтэ.
* * *
Биир дойдулаах уолбут, ХИФУ физическай култуура салаатын 2 кууруһун устудьуона Юрий Сыроватский Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кубогар панкратион көрүҥҥэ 62 киилэҕэ диэри ыйааһыҥҥа 1 миэстэни ылбыта. Бэлиэтээн эттэххэ, Юрий бу көрүҥҥэ былырыын юниордар ортолоругар эмиэ кыайыыны ситиспитэ.
* * *
Быйыл СӨ «Арктика суоллара» суол хаҺаайыстыбатыгар ХТ тэриллибитэ 10 сыла! Бу тэрилтэ Уһук хоту оройуоннарга олоҕу-дьаһаҕы хааччыйар туһуттан 2014 сыллаахха аан маҥнай тэриллибитэ. Бүгүҥҥү күҥҥэ, өрөспүүбүлүкэбит 9 оройуонугар филиаллардаах.
Эбээн Бытантай улууҺугар «Арктика суоллара» салаата 2020 с. тэриллэн сүрдээх ситиҺиилээхтик үлэлииллэр. Билигин манна 17 олохтоох дьоммут, соҕотох кэрэ аҥар үлэлииллэр, 8 араас уйуктаах тиэхиньикэ баар. Суол хаҺаайыстыбатын кэскиллээх ыччаппыт Василий Горохов салайар.
* * *
Быйыл улууска оттооҺун хампаанньата сүрдээх тэрээҺиннээхтик, тэтимнээхтик ыытылынна, хайа да хаһаайыстыба оту хотто. Ол курдук, “Саха сүөһүтэ” генофондаҕа ХТ оттооһуҥҥа былааны куоһарда. Кустуурга 268 тн былааннаммыта, 280 тн оттонно, ол эбэтэр 107%. Саккырыырга 190 тн былааннаммыта, 211 туонна оттонно. Бу салааларбыт салайааччылара Петр Слепцов, Максим Аммосов тэрийиилэринэн, олохтоох былаас уорганнара көҕүлээҺиннэринэн, дьон- сэргэ быҺаччы өйөбүлүнэн ситиҺилиннэ диир тоҕоостоох.
* * *
Айар куттаах ыччаппыт, АГАТУ Өктөмнөөҕү салаатын 2 кууруһун устудьуона Дмитрий Колесов Кытай норуодунай өрөспүүбүлүкэтин Хайхэ куоратыгар “Звезда Творчества 2024” Аан дойдутааҕы I бэстибээлгэ кыттан Гран При үрдүк ааты ситиспитэ.
* * *
Өрөспүүбүлүкэбитигэр төрүт дьарыгы сайыннарар сыаллаах «Эдэр табаһыт” бырагыраама 2020 сылтан ситиһиилээхтик олоххо киирэн, 35 саастарыгар диэри эдэр табаһыттар олорор усулуобуйаларын тупсаралларыгар көмө харчы ылаллар. Быйыл төлөбүр кээмэйин икки мөлүйүөн солкуобайга диэри улаатыннардылар, онуоха бу сыалга 28 мөл. солк. үп-харчы көрүллүбүт.
Эбээн-Бытантай улууһуттан бу маннык көмөнөн быйыл икки эдэр табаһыт — «Кочевник” ородобуой община табаһыта Арсен Слепцов уонна ИП КФХ “Старостина Д.Е.” табаһыта Николай Старостин туһанна.
«Бытантай уоттара»
