Мындыр күтэр (дьиҥнээх олохтон)

Дьоннор араас кыылларга өйдөбүнньүк туруораллар. Ыттарга, баҕаҕа, табаҕа, акка онтон да атын кыылга. Оттон Кузбасска күтэргэ пааматынньык туруорбуттара. Ити 1970-ус сылларга буолбут түбэлтэни кытта сибээстээх.

Сааһырбыт шахтёр, Митрич, күтэр оҕотун ииттибитэ. Онтун Ерёма диэн таптаан ааттаабыта.

Дьон үксэ, ордук, оҕо -дьахтар, күүдээхтэн, күтэртэн олус куттаналлар. Оттон Митрич күтэрин бэрткэ сөбүлүүрэ. Ерёма улаатан, бөдөҥ бурҕаа буолбута. Кини Митрич биригээдэтин дьонун барыларын кытта доҕордоспута.
Шахтердар Митрич киэҥ хармааныттан тахсан кэлэр күлтэрийбит, ньалҕаархай түүлээх күтэри таптыыллара: «Горняк Ерёмка», — дииллэрэ. Сэрэнэн, чэрдээх, модороон тарбахтарынан төбөтүттэн имэрийэн ылаллара.
Ерема, хараҕын симириктиирэ, ньыхайан биэрэрэ. Саамай эдэрдэрэ, Коля, бастаан атыҥыраан баран, кэлин, Ерематтан куттаммат, бэл, кэпсэтэр буолбута.

Биирдэ шахтаҕа газ эстибитэ. Оннук түбэлтэ —  метан дэлби тэбиитэ — шахтаҕа дөрүн — дөрүн тахсааччы.

Штольня сууллан, 200 миэтэрэлээх сир аннынааҕы көрүдүөрү, шахта өрө таһаарар подьемнигын саба түһэн, бүөлээн кэбиспитэ.

Кыараҕас, сииктээх, хараҥа холлорооҥҥо хаайтарбыт шахтёрдар быыһанар суол суоҕун тута өйдөөбүттэрэ: спасателлэр биригээдэлэрэ кинилэргэ диэри икки ый хаһан, проходу ыраастаан кэлиэхтэрин сөбө. Оттон астара, уулара букатын кэмчи этэ. Уһаатаҕына уонча күн тиийэр кыахтааҕа.

Салгын, баҕар, тиийбитин да иһин, хоргуйан быстаралларын бүтэйдии таайан, эттэрэ саласпыта, куйахалара күүрэн, оройдорунан дырылаабыта, сүрэхтэрэ ытырбахтаабыта.

Митрич сиэбиттэн тахсан, тула сүүрэлээн баран, Ерёма, хатаннык чыбыгыраабыта уонна саба түһэн күөдэллэммит буор, чох  үрдүнэн, шахта холлороонун устун сүүрбүтэ. Күтэр дьону ыҥырар, «миигин батыһыҥ» диир курдуга.
Шахтердар кинини батыһан, завал үрдүнэн хаалбыт кыараҕас хайаҕас устун сыыллыбыттара.

Биир сиргэ холлороон арыый кэҥэс этэ,  туран барыахха сөбө. Онтон, сотору буолаат,  холлороон бүппүтэ, килиэ таас курдук эркиҥҥэ кэлэн суоллара муҥурдаммыта.

Шахтердар олус хомойбуттара. Быыкаа эрэл кыыма кылаҥныыра умуллубута.

— Ээ, дьэ, Ерёма! Сусанин диэххэ, эйигин! Ханна сирдээн аҕаллыҥ? — Митрич санаарҕаабыттыы күтэриттэн ыйыппыта.
— Хайыыбыт, уолаттар? Төннөрбүт дуу? — кини дьонун диэки эргиллибитэ.

Кыракый, өйдөөх кыылчаан Митрич атаҕар хатаастыбыта уонна быһа ытырбыта. Онтон сиргэ түһэн, эркини хаһан барбыта. Итинтэн атыннык кини тугу да этэр кыаҕа суоҕа.

Шахтердар кинини өйдөөбүттэрэ: эркини хаһыахха наада эбит.Горняктар икки нэдиэлэ устата, солбуйса сылдьан, 60 миэтэрэни хаһан, аттыларынааҕы шахтаҕа тахсан кэлбиттэрэ. Спасателлэр ол кэмҥэ бэрт дуона суоҕу сыҕарыйбыттара: шахта суулла турара.

Бүппүтүнэн аахпыт дьонноро тахсан кэлбиттэриттэн Кузбасс барыта үөрбүтэ, долгуйбута.

Ерёма хара өлүөр диэри Митрич дьиэтигэр толору хааччыллан олорбута. Күн-дьыл ааһан испитэ. Кыыл олоҕо киһи киэниттэн быдан кылгас. Ерёма кырдьан, кэмэ кэлэн, «өбүгэлэригэр айаннаабыта»…

Өлөр өлүүттэн быыһаабыт харамайдарын уҥуоҕар, киниэхэ махтаммыт шахтердар  гранит таас өйдөбүнньүк туруорбуттара. Онно «Ерёмаҕа 25 киһиттэн» диэн суруллан турар…

Максим Ксенофонтов

Тылбаастаабыт ааптар суруйбутун уларыппакка, бу кэпсээҥҥэ дьиҥнээх олохтон диэн бэлиэлээҕин иһин, таһаарыам иннинэ дьоруой күтэр пааматынньыгын хаартыскатын булаары куйаар ситимин хасыһан көрдүм да «Ереме от 25 человек» диэни олох булбатым, суох. Ол иһин да буолуон сөп эбит, ити кэпсээни сорохтор номоҕунан ааҕаллара. Ол эрээри, «Егорке от благодарных шахтеров и их семей» диэн суруктаах  атын  хаартысканы булан ыллым. Онон сирдэтэн үүтүкчү (нууччалыы эттэххэ один в один) суруллубут, ол эрээри күтэр аата Егорка диэннээх кэпсээни буллум. Баҕар, ити кэпсээҥҥэ Егорка күтэри аатын бутуйан Ерема диэн сыыһа суруйбут буолуохтарын сөп эбит диэҥҥэ тиийдим))